Олимон ва муҳандисони лабораторияи акустикаи физикӣ дар самтҳои зерини илмӣ тадқиқот мегузаронанд:
1. Парвариши кристаллҳои сулфати триглицин (TGS) ва омӯзиши гузариши фазавӣ дар онҳо тавассути усули эмиссияи акустикӣ.
Шарҳи мухтасари корҳои иҷрошуда.
Бо усули паст кардани ҳарорати мањлул кристаллҳои ягонаи TGS аз андозаҳои зарурӣ ба тадқиқоти таҷрибавӣ бо усули ЭА бароварда шуданд.
Таҳлили ЭA кристаллҳои парваришшудаи TGS ҳангоми гармӣ ба ҳарорати боло аз нуќтаи Кюри (49°C) ва хунуккунии минбаъда то ҳарорати хонагӣ гузаронида шуд. Кинкҳо дар хати ҷамъшавии параметрҳои ЭА RMS муайян карда шуданд, ки ин ҳассосияти ин параметр ЭА ба динамикаи тағироти сохторӣ дар кристаллњо нишон медиҳад.
Озмоиши муқоисавии ҳарорат бо усули ЭА аз намунаҳои кристаллҳои TGS номиналии тоза (маҳсулоти саноатӣ) ва дар лаборатория бо дефектҳои афзоишёбанда гузаронида шуд. Поляризатсияи спонтанӣ дар TGS ноқис дар давраи гузариш ба “тартиби – бетартибӣ” боиси садҳо ва ҳазорҳо ҳодисаҳои ЭА мегардад ва якчанд рӯз мушоҳидаҳоро идома медиҳад. Норасоҳо ба рушди деворҳои доменӣ халал мерасонанд, ба ташаккули сохтори фармоишӣ монеъ мешаванд ва ҷараёни поляризатсияи спонтаниро ба таъхир меандозад, дар як сония ба итмом мерасад ва воҳидҳои ҳодисаҳои ЭA дар тамоми озмоиш мушоҳида карда мешаванд.
Таҳқиқоти ЭA дар ҷараёни гузариши маҷбурии домейнҳо дар TGS дар майдони доимии барқ гузаронида шуданд. Динамикаи ЭA ҳангоми гармкунӣ/хунуккунии TGS дар ҳузури майдони гузариш аз T° K (нуқтаи Кюри) ва инчунин дар ҳарорати доимї омӯхта шуд: а) дар ҳарорати хонагӣ (22°C); б) дар наздикии T° K (45°C) ва c) аз T° K (60° C).
Таъсири дараҷаи нуқсони ТГС: Фаъолияти ЭA, яъне миқдори ҳодисаҳо дар як вақт, дар ҳузури майдони электрикии беруна бо дараҷаи нуқсонии интихоб зиёд мешавад.
Таъсири қувваи майдони электрикї:
Муайян карда шуд, ки ЭA, ки ба раванди мубодилаи домейн ҳамроҳӣ мекунад ва аз ҳадди ниҳоии садои 22дБ баландтар аст, аз қувваи майдони электрткии татбиқшаванда аз ~ 57-63V•см болотар сабт шудааст. Бо афзоиши қувваи майдон, спектри амплитудаи аз ҳисоби пайдоиши амплитудаҳои миёна ва максималӣ васеъ мешавад. Аммо агар вектори майдон ба кунҷи камтар аз 90° ба меҳвари қутбӣ равона карда шуда бошад, он гоҳ бинобар кам шудани қисмати перпендикуляр, амплитудаҳои максималӣ дар спектри АЭ аз 60 то 40дБ кам мешавад.
Таъсири ҳарорат: бо баландшавии ҳарорат аз ҳарорати хонагӣ то T°K
сафарбаркунии домейнҳо меафзояд ва раванди гузариш ба онҳо осонтар мегардад, мутаносибан, фаъолияти ЭA меафзояд. Дар кристалли TGS дар 45° C дар майдони татбиқшаванда ба меҳвари поляризатсия, таҷдиди домейн, ки бо таъсири намоёни ЭA ҳамроҳ мешавад, аз 2кВ оғоз меёбад. Вақте ки майдон ба 2.4кВ боло карда мешавад, спектри ЭA аз ҳисоби сигналҳои амплитудаҳои калон аз 45-50дБ васеъ мешавад, ки ин бо ворид намудани домейнҳои калон дар раванди гузариш тавсиф карда мешавад. Бо тағирёбии қутбнамои майдони электрикї бо шиддати боло аз 2 кВ, гардиши баръакси домейнҳо оғоз шуд, ки дар ЭA ба назар мерасанд, аммо фаъолияти ЭA ду баробар кам мешавад. Вақте ки майдони электрикї ба 2.4 кВ боло карда мешавад, фаъолияти ЭA меафзояд, аммо васеъшавии спектри амплитудаи ЭA ба сатҳи таҷрибаи қаблӣ намерасад. Эҳтимол меравад, ки танҳо ба домейнҳое, ки барои пурра барқарор кардан дар самти соҳаи ибтидо татбиқ нашудаанд, дар раванди гузариши баръакс иштирок мекунанд.
2. Омӯзиши эмиссияи акустикӣ ҳангоми таназзули гармои (термодеструксияи) моддаҳо.
Маълумоти мухтасар дар бораи корҳои иҷрошуда.
Бо усулҳои эмиссияи акустикӣ ЭА, дериватография, микроскопияи элекртикии сканеркунанда термодеструксияи гидрокарбонати калий (КНСО3), перманганати калий (KMnO4) ва дигар маводҳо тадқиқ шуда истодаанд.
Бо тағир додани миқдори моддаҳо аз кристаллҳои ягона, монолайери кристаллҳои озод ва то ҳазорон кристаллҳои ба њаб фишурдашуда тавассути гарм кардани намунаҳо бо суръати доимӣ аз 20°C то 250°C, бо фарорасии сигналњои ЭA, фарқияти ҳудуди ҳарорати фарорасии ҳалокати термикӣ то 130-150°C муайян карда шуд, ки дар маводњои истинод мавҷуд буда ба ҳисоби миёна тақрибан 5 маротиба камтар пароканда мувофиқат мекунад. Ҳангоми гарм кардани намунаҳо аз ин модда ду самти ҷудошавии фаъолияти акустикӣ дар ҳарорат пайдо шуданд. Дар миқёси ҳарорати аз 30 то 90°C, ЭA бо раҳоёби энергияи эластикӣ, ки дар кристаллҳо ҳангоми истеҳсоли њабҳо захира мешавад, инчунин ҳангоми баровардани оби сорбсияшуда ба вуҷуд меояд. Дар миқёси аз 130 то 200°C – ЭA бо таҷзияи гарми KHCO3 ва табдилёбии он ба карбонати калий (K2HCO3) тавлид мешавад.
Термодеструксияи бикарбонати калий ва табдили он ба карбонати калий дар технологияи истеҳсоли он дар миқёси саноатӣ, инчунин дар раванди регенератсияи абсорберњои диоксиди карбон, ки яке аз ифлоскунандагони асосии атмосфера мебошад, нақши калидӣ дорад. Натиҷаҳои таҳқиқот нишон медиҳанд, ки сарҳад ва ҳарорати болоии давраи барқароршавии сорбент бо усули ЭA ба таври боварӣ идора карда мешавад.
3. Таҳқиқот бо усули эмиссияи акустики раванди нокомии механикӣ керамзитобетон ва гранит (дар якҷоягӣ бо Маркази илмии Хуҷанд)
Маълумоти мухтасар дар бораи корҳои иҷрошуда.
Дар натиҷаи сарборкунии механикии аввалия ва такрории намунаҳо, ки аз рӯи хамон се нуқта анҷом дода шудаанд, таъсири Кайзер бори аввал дар керамзитобетон бори аввал ба қайд гирифта шуд, ки дар озмоишњои эмиссияи акустикї мавод бо набудани рӯйдодҳои ЭА дар мавод то дараҷаи гузаштаи қабл нишон дода мешавад.
Таҳлили статистикии параметрҳои ЭA – фосилаи вақт – ΔТ байни рӯйдодҳои ЭA дар ҷараёни нобудшавии маводи намунавӣ дар асоси санги семент гузаронида шуд. Муайян карда шудааст, ки дар марҳилаи ниҳоии шикастани намунаҳо, ташаккули микротарќишҳо (насли ҳодисаҳои ЭA) раванди Пуассон мебошад, яъне мустақилона рух медиҳанд.
Маълумоти санҷиши гранит коркард карда мешаванд. Маълумоти муфассалро дар бораи тадқиқоти дар боло тавсифшуда дар рӯйхати корҳои нашршуда пайдо кардан мумкин аст.